Kształcenie zintegrowane jest
łagodnym przejściem od wychowania przedszkolnego
do edukacji
prowadzonej w systemie szkolnym.
I . CELE EDUKACYJNE
1.Wspomaganie wszechstronnego i harmonijnego rozwoju ucznia, w tym szczególnie:
a). umiejętności służących zdobywaniu wiedzy (czytania, pisania i liczenia),
b). umiejętności nawiązywania i
utrzymywania poprawnych kontaktów z innymi dziećmi, dorosłymi, z osobami
niepełnosprawnymi, przedstawicielami innej narodowości i rasy,
c). poczucia przynależności do
społeczności szkolnej, środowiska lokalnego, regionu i kraju,d). umiejętności działania w różnych sytuacjach szkolnych i pozaszkolnych,
e). rozbudzania potrzeby kontaktu z przyrodą.
II.
ZADANIA SZKOŁY
1. Uświadamianie uczniom, że wspólnoty takie jak: rodzina, środowisko
lokalne i ojczyzna stanowią wielką wartość w życiu każdego człowieka i że każdy
ma wobec tych wspólnot obowiązki.2. Uczenie zwyczajów, obyczajów i właściwych zachowań w środowisku rodzinnym, wobec kolegów szkolnych i nauczycieli.
3. Uczenie właściwych zachowań w sytuacjach zagrażających bezpieczeństwu uczniów.
4. Uczenie właściwych zachowań w stosunku do zwierząt i otaczającej przyrody.
5. Rozpoznanie poziomu sprawności warunkującego opanowanie przez uczniów podstawowych umiejętności: czytania, pisania i liczenia; odpowiednio do tego prowadzenie ćwiczeń usprawniających.
6. Kształtowanie właściwych nawyków higienicznych.
7. Zapoznanie dzieci z polską i światową klasyczną literaturą dziecięcą.
III.
TREŚCI NAUCZANIA
Edukacja na tym etapie obejmuje
następujące treści nauczania i działania edukacyjne:
1. Dom rodzinny – dziecko
jako członek rodziny.2. Szkoła – dziecko jako uczeń, kolega przyjaciel: normy postępowania związane z tymi rolami.
3. Miejscowość, życie jej mieszkańców.
4. Przyroda w otoczeniu dziecka.
5. Ojczyzna – symbole i święta narodowe: baśnie i legendy narodowe.
6. Obrazy z przeszłości (własnej rodziny, szkoły, miejscowości).
7. Kultywowanie i podtrzymywanie tradycji szkolnych.
8. Zabawy, zajęcia, przygody dzieci.
9. Obrazy z życia dzieci w innych krajach
10. Wybrane wytwory kultury, sztuki techniki.
11. Rozmowy.
12. Swobodne i spontaniczne wypowiedzi uczniów.
13. Opowiadanie i opisywanie.
14. Recytowanie wierszy i prozy.
15. Zabawy i gry dramowe, teatralne.
16. Uważne słuchanie wypowiedzi innych.
17. Odbiór programów radiowych i telewizyjnych.
18. Słuchanie baśni, opowiadań i legend, w tym z własnego regionu jako inspiracji do słownego i poza słownego wyrażania treści i przeżyć.
19. Czytanie głośne sylab, wyrazów, zdań i tekstów.
20. Czytanie ciche ze zrozumieniem.
21. Różne źródła informacji i technologii informacyjnej, w tym korzystanie z czytelni i biblioteki szkolnej.
22. Pisanie liter, łączenie liter w sylaby, pisanie wyrazów, zdań.
23. Przepisywanie wyrazów, zdań, tekstów, powiązane z ich uzupełnieniem i przekształceniem.
24. Pisanie swobodnych tekstów, życzeń, zaproszeń, listów, opowiadań i opisów.
25. Pisanie z wykorzystaniem elementarnych zasad pisowni.
26. Stosunki przestrzenne, porządkowanie, klasyfikowanie.
27. Liczenie (przeliczanie przedmiotów, niezależność liczby przedmiotów od sposobów ich przeliczania, porównywanie liczebności zbiorów).
28. Liczby i ich zapis, stopniowe rozszerzanie zakresu liczbowego do 1000, zapis dziesiątkowy.
29. Działania arytmetyczne (dodawanie, odejmowanie, algorytmy dodawania i odejmowania pisemnego, mnożenie, algorytm mnożenia pisemnego przez liczby jednocyfrowe, dzielenie), kolejność wykonywania działań.
30. Mierzenie, ważenie, obliczenia pieniężne, kalendarz.
31. Matematyzowanie sytuacji konkretnych, rozwiązywanie zadań tekstowych jednodziałaniowych i łatwych zadań złożonych.
32. Figury geometryczne, w tym trójkąt, kwadrat, prostokąt, koło.
33. Obserwowanie zjawisk i procesów przyrodniczych, mówienie o nich.
34. Formy ochrony środowiska przyrodniczego w najbliższej okolicy.
35. Poznanie własnego ciała.
36. Dbałość o zdrowie, higienę własną i otoczenie.
37. Podobieństwa i różnice między ludźmi, zrozumienie, a tolerancja.
38. Żywność, a żywienie.
39. Bezpieczeństwo, w tym poruszanie się po drogach publicznych, rozpoznawanie sygnałów alarmowych i zachowanie się w przypadku zagrożenia.
40. Poznawanie pracy w wybranych zawodach.
41. Urządzenia techniczne powszechnego użytku (bezpieczne użytkowanie).
42. Wykorzystanie materiałów (papier, drewno, tkanina, metal, tworzywa sztuczne, materiały przyrodnicze) w działalności manualnej.
43. Organizacja pracy (planowanie, organizacja stanowiska, racjonalne wykorzystanie materiału i czasu, utrzymanie porządku).
44. Działalność plastyczna uczniów w różnych materiałach, technikach i formach z wykorzystaniem tradycji regionalnych.
45. Różnorodność dziedzictwa i poszukiwań w sferze kultury.
46. Wielość środków komunikacji (język przestrzeni, koloru, ciała) oraz środków wyrazu plastycznego.
47. Ekspresja i autoekspresja.
48. Rozumienie, akceptacja i tolerancja dla innych wypowiedzi artystycznych.
49. Kształtowanie otoczenia i form użytkowych.
50. Krajobraz kulturowy.
51. Brzmienie głosów, instrumentów muzycznych, dźwięk, rytm, tempo.
52. Śpiew, gra na
instrumentach, ruch z muzyką.
53. Percepcja elementów akustyki środowiska
człowieka, muzyki i utworów muzycznych.54. Gry i zabawy ruchowe, ćwiczenia terenowe, wędrówki piesze.
55. Umiejętności ruchowe oraz ćwiczenia fizyczne korygujące postawę ciała.
56. Przestrzeganie reguł w grach i zabawach ruchowych.
IV. WIADOMOŚCI I UMIEJĘTNOŚCI UCZNIÓW
1. Są sprawdzane i oceniane
poprzez :
a). okresowe diagnozy i testy
kompetencji,b). wypowiedzi ustne,
c). prace pisemne,
d). sprawdziany, testy, kartkówki,
e). prace domowe,
f). aktywność na lekcji,
g). działalność artystyczną,
h). działalność zdrowotno-ruchową.
2.Przedmiotem oceny są: wyniki
uczenia się osiągane pod wpływem nauczania i wychowania.
3. Nauczyciel jest zobowiązany na podstawie pisemnej opinii
poradni psychologiczno-pedagogicznej lub poradni specjalistycznej, obniżyć
wymagania edukacyjne w stosunku do ucznia, u którego stwierdzono specyficzne
trudności w uczeniu się lub deficyty rozwojowe, uniemożliwiające sprostanie
wymaganiom edukacyjnym wynikającym z programu nauczania. O wymaganiach tych
informuje nauczyciel rodziców (prawnych opiekunów).
4. Nauczyciel opracowuje program nauczania dla ucznia
zakwalifikowanego do kształcenia specjalnego i określa wymagania edukacyjne
oraz sposoby sprawdzania osiągnięć edukacyjnych.
5. Podstawą do oceny umiejętności i wiadomości uczniów będą
obserwacje przez nauczyciela, karty pracy ucznia, wypowiedzi ustne i pisemne,
prace plastyczno-techniczne, ćwiczenia praktyczne, udział w konkursach i inne.
6. W trakcje oceniania bieżącego
nauczyciel gromadzi wyniki szkolnych osiągnięć ucznia w dzienniku zajęć.
V. OCENIANIE W NAUCZANIU ZINTEGROWANYM
1. „Dobre ocenianie” to takie, które:
a).
daje dziecku informacje o tym, co już umie, nad czym musi popracować, jak
daleko jest na drodze do osiągnięcia celu,b). uwzględnia możliwości dziecka: nie wszyscy przecież w tym samym czasie są w stanie opanować jakąś umiejętność, a niektórzy nigdy nie będą biegli w danym zakresie,
c). bierze pod uwagę wkład pracy dziecka, jego wysiłek włożony w wykonanie jakiegoś zadania,
d). nie etykietuje dzieci,
e). zachęca do dalszej pracy, uświadamia, że wysiłek się opłaca,
f). nie pełni funkcji kary czy nagrody,
g). nie zawiera krytyki osoby,
h). uwzględnia postęp, jaki dokonał się w dziecku.
VI. OCENA OPISOWA
1. W kształceniu zintegrowanym ogromną rolę pełni ocena opisowa, która jest ustnym lub pisemnym poinformowaniem o postępach ucznia. Ma ona dostarczyć informacji: uczniowi – rodzicom – nauczycielowi.
a).
Uczniowi – dostarcza informacji o
efektach jego szkolnej aktywności, wskazówek jak pokonać napotkane trudności;
- motywuje do dalszego wysiłku;- jest zachętą do samooceny;
- umacnia wiarę we własne możliwości
b). Rodzicom – dostarcza rzetelnej, szczegółowej informacji o ich dziecku, na podstawie której będą mogli w porę podejmować właściwe działania na rzecz jego dalszego, prawidłowego rozwoju.
c).
Nauczycielowi – dostarcza informacji na jakim
poziomie rozwoju znajduje się uczeń w danym momencie edukacji oraz o tym czy
stosowany przez nauczyciela system pracy z uczniem jest efektywny.
2. Ocenianie powinno służyć
dziecku oraz pozwalać mu korygować swe postępowanie. Ocena ucznia powinna być
efektywna oparta na konkrecie, ukazująca autentyczne zainteresowania,
nagradzana za osiągnięcia i wysiłek.Musi dostarczać uczniom maksimum informacji o wartości jego pracy, ma zachęcać i uwzględniać stopień trudności dla każdego ucznia.
3. Kryteria oceny muszą być znane obu stronom i przez uczniów akceptowane. W związku z tym powinna ona spełniać następujące funkcje:
a). diagnostyczną – dając odpowiedzi na pytanie, jak daleko w rozwoju jest uczeń względem wymagań stawianych przez nauczyciela,
b). informacyjną – przekazując informacje, co dziecku udało się poznać, zrozumieć, opanować, nauczyć, jakie dziecko zdobyło umiejętności, co już potrafi, jaki jest wkład jego pracy,
c). korekcyjną – odpowiadając
na pytanie, co uczeń ma już opanowane, co robi dobrze, nad czym musi jeszcze
popracować, co poprawić, zmienić, udoskonalić,
d). motywacyjną - zachęcając dziecko do samorozwoju, dalszego wysiłku, dodając wiary we własne siły i nadzieję na osiągnięcie sukcesu,
e). rozwojową – odpowiadając na pytania, czy dokonują się zmiany w samym dziecku, jakie jest tempo i dynamika tych zmian.
VII. OCENY BIEŻĄCE, ŚRÓDROCZNE I ROCZNE
1. System oceniania obejmuje
ocenę bieżącą, śródroczną i końcoworoczną.
a). Ocena bieżąca
– wskazuje dobre i słabe strony ucznia i sposoby poprawy. Wyrażona jest słownie
lub pisemnie za pomocą skali ocen:6,5,4,3,2,1 z komentarzem lub bez niego.
b). Ocena śródroczna - jest wynikiem półrocznej obserwacji, zawiera zalecenia i wskazówki dla ucznia dotyczące postępów w nauce jak i rozwoju społeczno-emocjonalnego. Ocena ta jest skierowana do dziecka i jego rodziców w formie pisemnej na formularzu opracowanym przez nauczycieli kształcenia zintegrowanego.
c). Ocena roczna – opisowa - podkreśla zmiany w rozwoju dziecka wynikające ze stosowania wskazówek zawartych w ocenie śródrocznej. Ma ona charakter diagnostyczno-informacyjny, aby rodzice po zapoznaniu się z jej treścią mogli jak najlepiej wspomagać dziecko w dalszym jego rozwoju. Ocena roczna również jest wyrażona w formie pisemnej
d). Ocena z zachowania - jest również oceną opisową. Wyraża opinię o spełnieniu przez ucznia obowiązków szkolnych, jego kulturze, postawie wobec kolegów i innych osób oraz aktywności społecznej.
VIII. OCENY CZĄSTKOWE - SKALA OCEN
1. W klasach I-III przez cały rok
szkolny stopień opanowania wiadomości i umiejętności określonych wymaganiami
programowymi wyrażany jest w następującej skali ocen:
STOPIEŃ
|
SKRÓT LITEROWY
|
OZNACZENIE CYFROWE
|
celujący
|
cel
|
6
|
bardzo dobry
|
bdb
|
5
|
dobry
|
db
|
4
|
dostateczny
|
dst
|
3
|
dopuszczający
|
dop
|
2
|
niedostateczny
|
ndst
|
1
|
Oceny w skali od 1 – 6
2. Ocena określa poziom osiągnięć ucznia w odniesieniu do standardów wymagań:
* Ocena – celujący – przyjmuje się zasadę spełniania wymagań na ocenę – bardzo dobry oraz posiadanie przez ucznia innych dodatkowych wiadomości ze względu na daną dziedzinę osiągnięć edukacyjnych.
* Ocenę – bardzo dobry – otrzymuje uczeń, który opanował pełny zakres wiedzy i umiejętności z poszczególnych obszarów edukacyjnych.
* Ocenę – dobry – otrzymuje uczeń, który opanował wiadomości i umiejętności z poszczególnych obszarów edukacyjnych w zakresie pozwalającym na rozumienie większości obszarów.
* Ocenę – dostateczny – otrzymuje uczeń, który opanował podstawowy zakres wiedzy i umiejętności.
* Ocenę – dopuszczający – otrzymuje uczeń, który opanował niezbędne minimum podstawowych wiadomości i umiejętności.
* Ocenę – niedostateczny – otrzymuje uczeń, który nie opanował niezbędnego
minimum podstawowych wiadomości i umiejętności z poszczególnych obszarów
edukacyjnych.
3. Przy ustaleniu oceny z zajęć
zdrowotno-ruchowych, edukacji artystyczno-technicznej należy w szczególności
brać pod uwagę wysiłek
wkładany przez ucznia w wywiązywanie
się z obowiązków wynikających ze specyfikacji tych zajęć.4. Uczniowie uczestniczą w lekcjach języka obcego, na których są oceniani wg skali ocen cyfrowych: 6,5,4,3,2,1
5. Za zgodą rodziców (prawnych opiekunów) uczniowie uczestniczą w lekcjach religii na których są oceniani według skali ocen cyfrowych: 6,5,4,3,2,1
6. Ocena z języka obcego oraz z religii nie ma wpływu na promowanie ucznia do klasy programowo wyższej.
7. W klasach I-III ustala się następującą skalę punktowo - procentową oceny prac pisemnych
Stopień
|
Skala punktowo- procentowa
|
celujący
|
99-100%
|
bardzo dobry
|
90%-98%
|
dobry
|
75%-89%
|
dostateczny
|
50%-74%
|
dopuszczający
|
30%-49%
|
niedostateczny
|
0%-29%
|
8. Nauczyciel w ocenianiu
śródrocznym może stosować ,,+” i ,,-‘’:
„+” w górnej granicy skali
punktowej,„-” w dolnej granicy skali punktowej.
IX.
SPOSÓB INDYWIDUALIZACJI PRACY UCZNIA
Podczas zajęć edukacyjnych mamy obowiązek liczenia się z rzeczywistymi potrzebami i możliwościami ucznia.
To umożliwia nam indywidualizacja organizowana bez:
- faworyzowania,
- obniżania wartości ucznia,
- blokowania samodzielności i inicjatywy.
Organizując pracę zindywidualizowaną, nie dokonujemy podziału uczniów na lepszych i gorszych, więcej lub mniej umiejących, lecz zawsze do wszystkich kierujemy jednakowe zadania z poleceniami typu: Spróbuj rozwiązać. Zrób, które możesz. Zrób, ile możesz. Rozwiąż, które chcesz. Napisz, ile zdążysz. Takie podejście stwarza równe szanse dla wszystkich. Uczniowi pozostawia możliwość dokonania wyboru. Organizatorowi pozwala szanować godność ucznia.
X. OCENA Z ZACHOWANIA
1. Ocena z zachowania ma również charakter opisowy.
2. Ocenę ustala
nauczyciel-wychowawca, uwzględniając w tej sprawie:
- opinię innych nauczycieli uczących
ucznia,
- opinię pracowników szkoły,
- samoocenę ucznia.
3. Przy formułowaniu oceny z
zachowania nauczyciel bierze pod uwagę postawę ucznia podczas zajęć
edukacyjnych w klasie, jak i poza klasą.
4. Ocena z zachowania nie może mieć wpływu na:
- oceny z zajęć
edukacyjnych,
- promocję do
klasy programowo wyższej.
5. Śródroczna i roczna ocena z zachowania uwzględnia
następujące zakresy:
a). Stosunek do obowiązków szkolnych,
b). Kultura osobista,
c). Współdziałanie,
d). Samodzielność.
6. Jako narzędzie pomocnicze przy sporządzaniu ocen z
zachowania ustala się 13 aspektów zachowania ucznia wynikające z ww. zakresów:
- Stosuje się do poleceń nauczyciela i innych pracowników szkoły;
- Na przerwach zachowuję się kulturalnie i bezpiecznie (nie biegam);
- Panuje nad swoimi emocjami takimi jak gniew, kłótliwość, złość, agresja;
- Nie rozmawiam na zajęciach;
- Uważnie śledzę przebieg zajęć;
- Mam potrzebne pomoce;
- Dbam o ład i porządek wokół siebie;
- Odrabiam prace domowe;
- Umiem współpracować z kolegami;
- Słucham innych nie przerywając im;
- Jestem uprzejmy wobec innych;
- Jestem punktualny;
- Bezpiecznie zachowuję się podczas zajęć basenowych, wycieczek.
a). OCENA WZOROWA
(wz) otrzymuje
uczeń, który w pełni stosuje się do wszystkich wymagań wymienionych powyżej
oraz przejawia własną inicjatywę, będąc przykładem dla innych
b). OCENA WZOROWA
(wz) otrzymuje
uczeń, który w pełni stosuje się do wszystkich wymagań wymienionych powyżej
c). OCENA DOBRA (db) otrzymuje uczeń, który
prawie w całości spełnia powyższe wymagania
d). OCENA POPRAWNA
(pop) otrzymuje
uczeń, który w mniejszej części spełnia powyższe wymagania
e). OCENA NIEODPOWIEDNIA (ndp) otrzymuje uczeń, który nie stosuje się do w/w
kryteriów
XI. ZESZYTY
1. O wprowadzeniu zeszytów do
poszczególnych edukacji decyduje nauczyciel. Jeśli będą prowadzone, podlegają
kontroli i ocenie.
XII.
PRACE DOMOWE
1. Odrabianie pisemnych prac
domowych jest obowiązkiem każdego ucznia.2. Pisemnych prac domowych nie zaleca się do wykonania na święta i ferie ( nie dotyczy sobót i niedziel).
3. Prace domowe (pisemne i ustne) są oceniane na bieżąco.
XIII. PRACE DODATKOWE
1. Za wykonanie prac dodatkowych
uczeń otrzymuje tylko ocenę pozytywną.
Za brak lub źle wykonaną pracę dodatkową nie wystawia się oceny
negatywnej.
XIV. NIEPRZYGOTOWANIE DO ZAJĘĆ
1. Uczeń ma prawo być
nieprzygotowanym do zajęć dwa razy w ciągu semestru
oraz po nieobecności z powodu choroby / niedyspozycji/ odrębnie/.2. Fakt nieprzygotowania, uczeń zgłasza na początku zajęć, w przeciwnym razie nie będzie on uwzględniony.
3. W przypadku niezrozumienia określonego zagadnienia, partii materiału, uczeń powinien zgłosić to nauczycielowi, który udzieli mu pomocy lub wyznaczy ucznia (za jego zgodą), do udzielenia pomocy koleżeńskiej.
XV. KLASYFIKOWANIE
1. Klasyfikowanie
śródroczne polega na okresowym podsumowaniu
osiągnięć edukacyjnych ucznia oraz jego zachowania w formie opisowej. Służy ono
rozpoznawaniu stopnia rozwoju ucznia, jego osiągnięć i trudności. Jest punktem
wyjścia do opracowania programu pomocy i wspomagania ucznia. Dokonuje się go w
styczniu w danym roku szkolnym.2. Klasyfikowanie końcoworoczne w klasach I-III polega na podsumowaniu osiągnięć edukacyjnych ucznia w danym roku szkolnym i ustaleniu jednej oceny klasyfikacyjnej oraz oceny z zachowania. W klasach I-III szkoły podstawowej ocena klasyfikacyjna z zachowania i osiągnięć edukacyjnych jest oceną opisową
3. Zachowanie ucznia oceniane będzie wg kryteriów funkcjonowania ucznia w środowisku szkolnym, respektowania zasad współżycia społecznego i ogólnie przyjętych norm etycznych.
4. Na wniosek rodziców (prawnych opiekunów) i po uzyskaniu zgody wychowawcy klasy lub na wniosek wychowawcy klasy i po uzyskaniu zgody rodziców (prawnych opiekunów), oraz po uzyskaniu opinii publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej w tym publicznej poradni specjalistycznej, Rada Pedagogiczna może postanowić o promowaniu ucznia klasy I i II szkoły podstawowej do klasy programowo wyższej również w ciągu roku szkolnego.
5. Jeżeli w wyniku klasyfikacji śródrocznej stwierdzono, że poziom osiągnięć edukacyjnych ucznia uniemożliwi lub utrudni kontynuowanie nauki w klasie programowo wyższej (semestrze programowo wyższym), szkoła, w miarę możliwości, stwarza uczniowi szansę uzupełnienia braków w następujący sposób:
a). możliwość uczęszczania na zajęcia wyrównawcze,
b). poprzez skierowanie go na badania do poradni psychologiczno-pedagogicznej pod kątem sprawdzenia możliwości intelektualnych oraz ewentualnej zmiany programu nauczania;
c). możliwość uczęszczania na zajęcia rewalidacyjne, korekcyjno-kompensacyjne;
d).możliwość uczęszczania na zajęcia z pedagogiem lub psychologiem szkolnym.
XVI. PROMOWANIE
1. Uczeń kl. I-III szkoły
podstawowej otrzymuje promocję do klasy programowo wyższej, jeżeli jego
osiągnięcia edukacyjne w danym roku szkolnym oceniono pozytywnie.2. W wyjątkowych przypadkach Rada Pedagogiczna może postanowić o powtarzaniu klasy przez ucznia klasy I-III szkoły podstawowej na podstawie opinii wydanej przez lekarza lub publiczną poradnię psychologiczno-pedagogiczną, w tym publiczną poradnię specjalistyczną, oraz po zasięgnięciu opinii rodziców (prawnych opiekunów) ucznia.
3. Rodzic (prawny opiekun), o decyzji niepromowania zostaje poinformowany miesiąc przed klasyfikacją końcoworoczną.
4. Ocena z języka obcego oraz z religii nie ma wpływu na promowanie ucznia do klasy programowo wyższej.
XVII. SPOSOBY INFORMOWANIA RODZICÓW
b). kontakty pośrednie – rozmowy telefoniczne, korespondencja listowa – dzienniczki, zeszyty korespondencji, listy email.
2. Co dwa miesiące organizowane są zebrania z rodzicami uczniów wg grafika.
3.Na podsumowującym pierwszy semestr zebraniu z wychowawcą klasy, każdy rodzic otrzymuje na piśmie szczegółową ocenę opisową zachowania i osiągnięć edukacyjnych swojego dziecka, w formie wskazań do dalszej pracy; jest to ocena śródroczna.
4. Nauczyciel może przekazywać rodzicom informacje o zachowaniu dziecka lub jego nagłego złego samopoczucia podczas pobytu ucznia w szkole, poprzez kontakt telefoniczny.
5. Z końcem roku szkolnego, każdy uczeń otrzymuje świadectwo opisowe, a rodzic zobowiązany jest zapoznać się z jego treścią.
XVIII. UWAGI KOŃCOWE
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz